کاکا سیاه های ادبی- سرنوشت شوم دانش در ایران

رحمت بنی اسدی
در و دیوار های شهر تهران و بسیاری از شهر های بزرگ ایران را تابلوها و پوستر هایی پوشانده اند که  " رساله " یا " پایان نامه " و حتا شعر و داستان می فروشند.  کسی در روزنامه ها آگهی داده است و دنبال خریداری می گردد تا مجموعه شعر های چاپ نشده اش را بخرد و به نام خود چاپ کند! در ادبیات اینان را " کاکا سیاه های ادبی [1]" یا " بردگان سیاه  ادبی" می خوانند. کسانی که می نویسند، نوشته خود را به دیگران می فروشند و می توانند هر کسی را نویسنده ، شاعر و حتا دانشگاهی کنند.

در ایران خرید و فروش کتاب های چاپ ناشده یا رساله های دانشگاهی آن چنان دامنه وسیعی به خود گرفته است که علاوه بر پوشش در و دیوار های تهران و شهرستان ها، به دنیای مجازی و اینترنت نیز کشیده شده است.  یک جست و جوی کوتاه بر روی اینترنت ، ما را به صد ها مراکز خرید و فروش پایان نامه های دانشگاهی هدایت می کند که یک و نیم میلیون تا شش میلیون تومان می گیرند و یک شبه رساله یی تحویل مان می دهند. قیمت این پایان نامه ها بستگی به رشته های تحصیلی دارد. یکی از موسسات خرید و پیش فروش پایان نامه ها اعلام می کند که هر نوع پایان نامه یی آماده است و تنها باید نام و مشخصات فروشنده در آن قید شود.

یک  خبرگزاری در خبری با عنوان " علم فروشی در ایران " به قلم  آقای علی رضا طالب زاده  می نویسد: " از میدان انقلاب که رد می شوی بویی به مشامت می رسد که بسی آزاردهنده است و راه نفست را می گیرد.
بوی مشمئزکننده یی است. بوی سوختگی نیست، بوی جگرکی ها و کله پزها هم نیست. به بوی زباله های تلنبار شده در جلوی مغازه ها و جوی ها هم نمی خورد! بوی فلافل و سوسیس و کالباس مانده هم نباید باشد. بوی عجیب و ناراحت کننده یی است که به آن ور آب ها هم رسیده است به طوری که حتی آمده اند و سرک هم کشیده اند تا سر از ماجرا دربیاورند. اما این جا کسی به روی خود نمی آورد چون دیگر به این بو عادت کرده اند. اما راستی این بوی چیست؟ اگه دقیق شویم متوجه می شویم که این بو از کجاست. این بویی است که از نعش علم بر می خیزد، بوی فلاکت و سیاه روزی علم است، بوی حراج علم و سواد است که جارچی ها جار می زنند و صدایشان تا اقصا نقاط جهان رسیده است. بوی جهان سومی و مدرک گرایی است. در این بازار مکاره، مشتریان به راحتی فروشندگان را پیدا می کنند و فروشندگان اجناس خود را در این میدان عرضه می کنند. در گوشه یی وانت باری جلوی زیرزمینی ایستاده و بار خود را که پایان نامه های یک دانشکده پزشکی است خالی می کند تا به دست گدایان علم برسد. این جا جایی است که شما می توانید به راحتی پایان نامه و یا مقاله علمی سفارش دهید و در عرض مدت کوتاهی دوپینگ علمی کنید و احساس دانشمند شدن و باسواد شدن کنید...."

در فرودین ماه سال پیش، سخنگوی کمیسیون قضایی - حقوقی مجلس، از مصوبه یی خبر داد که به موجب آن خرید و فروش پایان نامه ها ممنوع می شود و صاحبان آن مجازات خواهند شد. در حالی که بیش از یک سال از این مصوبه می گذرد، نه تنها در و دیوار ها جلوی دانشگاه تهران و شهر های دیگر از این آگهی و پوستر ها پاک نشده است، بلکه در کمال آسودگی خیال، موسسات گوناگون به خرید و فروش پایان  نامه ها و رساله ها مشغول اند.

نکته یی که سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس فراموش کرده است بگوید، که پدیده پایان نامه نویسی با ممنوعیت و مجازات حل و فصل نمی شود ، بلکه این امر زاییده شرایط اجتماعی و خاص آموزشی ایران است. در کشوری مانند فرانسه، هر دانش آموزی در هررشته یی پیش از پایان تحصیلات دبیرستان می باید یک آزمون سراسری زبان فرانسه و فلسفه بگذراند. به این معنی که دانش آموزان در سال پنجم دبیرستان و یک سال پیش از اخذ دیپلم دبیرستان، خود را برای امتحانات نهایی در زبان فرانسه و فلسفه آماده می کنند. طی یک سال معلمان ادبیات و فلسفه دانش آموزان را از زبان و فلسفه برای آزمون سراسری آماده می سازند. دانش آموز فقط در شرایطی می تواند به کلاس بالاتر برود که در زبان فرانسه و نیز فلسفه موفق شده باشد. هنگامی که دانشجوی ادبیات دانشگاه های ایران شاعران معاصر خود مانند احمد شاملو، فروغ فرخ زاد و دیگران را نشناسد، هنگامی که این دانشجو را توان نوشتن یک نامه برای استخدام در فلان یا بهمان اداره نیست، " کاکا سیاه های ادبی " به فریاد شان می رسند و موسسات سود جو با استثمار بردگان ادبی، زمینه را برای " کشتن چراغ دانش و مطالعه " فراهم می سازند.

" کاکا سیاه " یا به زبان فرنگیNègre     یعنی غلام و برده سیاه پوست. دانش نامه ایرانیکا می نویسد: "  این واژه در دوران ایلخانان، تیموریان، صفویه و زندیه به بردگانی که پوستی تیره داشتند گفته می شده و معادل «زرخرید» بوده‌است. لغت‌نامه دهخدا، کاکا را غلام و بنده یی معنی می کند که نقش خدمت کار را در خانه بازی می کند.  در روزگار جدید ، در کنار بردگان و استثمار شوندگان مدرن، بردگان تازه یی نیز پا به عرصه وجود نهاده اند که " بردگان ادبی " را تشکیل می دهند.

 کم نیستند کسانی که در دانشگاه های کشور ما و در سطح لیسانس،  فوق لیسانس و دکترا درس می خوانند، اما قادر به نوشتن یک رساله یا پایان نامه نیستند، پس با مبلغی کم  یا زیاد سفارش نوشتن یک رساله را می دهند، آن را می خرند، در حضور استادان از آن دفاع می کنند، سپس استاد و دکتر می شوند تا به فرزندان این سرزمین درس و دانش  بیاموزند.

در ایران، " بردگی ادبی " پدیده تازه یی است و عمری دراز ندارد و بیشتر در حوزه دانشگاهی و نوشتن رساله یا تز خلاصه می شود. پدیده مدرک گرایی و داشتن  عنوان و تیتر هایی مانند دکتر و مهندس، بسیاری را بر آن داشته است تا از طریق ثروت، دانش و در نتیجه تشخص اجتماعی بخرند. آن چه کشور ما را از دیگر کشور های جهان متمایز می کند، فروش دانش  و کسب تیتر های دانشگاهی است. شاید در کشور های دیگر نیز چنین پدیده یی وجود داشته باشد، اما هیچ دانش آموخته یی از طریق کار و پژوهش دیگران نمی تواند به آسانی عنوان یا تیتری را به دست آورد و مصدر امور کشور شود. بسیاری از دولت مردان ما از وزیر تا وکیل عنوان های مهندس و دکتر را یدک می کشند، در حالی که به علت مشغله های کاری حتی فرصت رفتن به دانشگاه را نداشته اند. نتیجه این که فرد دیگری برای شان رساله و پایان نامه نوشته است و اینان امروز آقا یا خانم دکتر یا مهندس خطاب می شوند.

" بردگان و کاکا سیاهان " ادبی

اصطلاح " کاکا سیاه های ادبی " یا " بردگان ادبی " در اروپا  به نویسندگان و مولفانی اطلاق می شود که در ازای دریافت مبلغی برای دیگران، کتاب، رساله  یا داستان می نویسند؛ خود در سایه و در گمنامی زندگی می کنند، اما  می نویسند  تا دیگران را مشهور یا ثروتمند کنند.

  اصطلاح  " برده سیاه ادبی " یا معادل فارسی آن یعنی " کاکاهای سیاه های ادبی " در اروپا به سده هفدهم و هجدهم می رسد و هم چنان که  فرهنگ لغت  " روبر " فرانسوی  یاد آوری می کند، این اصطلاح از سال 1757 مورد استفاده قرار گرفته، یاد آور زحمت جانکاه بردگان سیاه پوست است و به کسانی اطلاق می شود که  طرح یک داستان را می ریزند یا به صورت کامل اثری را می نویسند تا به نام نویسنده یی مشهور چاپ شود.اینان در ازای دریافت مبلغی برای دیگران کتاب، رساله یا داستان می نویسند.

   " کاکا سیاه ادبی " یک نویسنده یا مولف و گاه یک شاعر یا رمان نویس است. چهره یی ناشناخته دارد، مورد سوء استفاده قرار می گیرد و هم چون بردگان  سیاه پوست افریقا کار می کند تا شخص یا گروهی را به شهرت یا ثروت برساند. 

     اصطلاح " کاکا سیاه ادبی " حتا امروزه در برخی نواحی فرانسه زبان از جمله در بخشی از کانادا به ویژه در کبِک مورد استفاده است. در سال های اخیر مسئولان ادبی کانادا دریافتند که اصولا به کار بردن عبارت " برده  سیاه " برای نویسندگان و مولفان گمنام  تا حدی نژاد پرستانه و توهین و دشنام به سیاهان است، پس پیشنهاد کردند تا از عبارت " نویسنده گرویی " یا " قلم  به مزد " به کار ببرند.، هر چند که هنوز این نوع نویسندگان را برده می خواهند. در انگلستان، اصطلاح " نویسنده اشباح ghost writer" را برای این گونه نویسندگان به کار می برند  که این عبارت به تدریج وارد  فرهنگ لغت فرانسه نیز شده  است و فرانسویان گاه از واژه   " قلم " یا عبارت " قلم به دست  prête-plume" استفاده می کنند.

     جالب این که در فرانسه سده هجدهم،  نویسندگان و مولفانی  که برای دیگران می نوشتند و خود در فقر و بدبختی زندگی می کردند، با اصطلاح عامیانه " رنگرز teinturier" یاد می کردند. ولتر برای این گونه نویسندگان، واژه " رخت شوی و سفید کننده blanchisseur" را به کار می برد.

    در واقع، آن کس که برای دیگران می نویسد و در ازای آن مبلغی برای گذران زندگی دریافت می کند، یک " نویسنده مقاطعه کار " است. نویسنده یی است که مانند بنا یا نجار سفارش قبول می کند و ابزار کارش تنها یک قلم و اندکی هوش و استعداد است. اینان با رنج و مرارت، رساله یا داستانی می نویسند تا خریدار را از حیث سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بهره مند سازند. برخی از نویسندگان کتاب های پر فروش سال، همان " نویسندگان اشباح " می باشند که قلم خود را قرض می دهند. در سال های اخیر با گسترش امر چاپ که به یک سرمایه تبدیل شده است، " کاکا سیاه های ادبی " به تدریج جای خود را محکم می کنند و نوشتن در سایه، به تدریج به یک حرفه مهمی تبدیل می شود.   

     در اروپای سده هجدهم، این امر عمدتا در نزد برخی نمایش نامه نویسان معمول بود که برای موفقیت بیشتر خود و برای ارضای خاطر مشتاقان خود، به هم کاران ناشناخته متوسل می شدند تا خیلی سریع اثری را برای شان بنویسند تا به بازار عرضه کنند. این شیوه با رشد تکنیک و چاپ آثار بزرگ در شمارگان زیاد و نیز رواج رمان پاورقی در سده نوزدهم عمومی تر شد. این چنین است که آلکساندر دوما ( 1802 -1870) نویسنده فرانسوی، از حدود سی تن از هم کاران نویسنده اش دعوت کرد و اینان طی چندین سال برایش 257 رمان و 25 نمایش نامه نوشتند که به نام دوما چاپ شد و او را به یک ثروتمند بزرگ تبدیل کرد. یکی از برجسته ترین این برده ادبی  شخصی است به نام اگوست ماکِه. ماکه تحصیلات دبستان و دبیرستان را گذراند و دکترای ادبیات گرفت و در دانشگاه به تدریس پرداخت. او با تئوفیل گوتیه شاعر بزرگ و نیز ژرار نروال دوست بود و از طریق نروال با الکساندر دوما آشنا شد ودر حالی که مدال لژیون دونور داشت و نامزد فرهنگستان فرانسه بود، به مدت 13 سال از سال 1838 تا 1851 برای دوما نوشت. هنگامی که بر سر مسایل مالی میان این دو اختلاف افتاد، از الکساندر دوما به دادگاه شکایت برد و در خواست 145 هزار و 200 فرانک خسارت کرد و دوما را نیز متعهد ساخت از این پس به هنگام نشر آثاری که ماکه برای دوما نوشته است، نام او نیز در کتاب آورده شود.   

در نیمه دوم سده بیستم، نقش " برده و کاکا سیاه " ادبی با قانون بازار روبه رشد گذشت.همه می دانند که ژان بروس[2] ( 1963 -1921) نویسنده رمان های پلیسی " اُ اس اس 117[3]" و رمان های جاسوسی، آثار همسرخود و هم کارانش را به نام خویش چاپ می کرد. ژان بروس نه تنها در زمینه رمان های پلیسی و جنایی ، بلکه در حوزه یادداشت مانند خاطرات و شواهد مردان سیاسی، ورزش و هنر و نیز آثاری که " بردگان " او روی نوار ضبط  کرده اند، در کتابی به نام خود ثبت کرده است. 

یکی دیگر از نویسندگان فرانسوی که کم و بیش او را در ردیف نویسندگان " بردگان ادبی " به حساب می آورند، رومن گاری است.  

رومن گاری  ( 1980 – 1914) شگرد دیگری را برای مشهور شدن برگزید. رومن گاری خود می نویسد:  " رمان نویس بودن، دوباره زیستن و دیگری بودن از جمله وسوسه های بزرگ زندگی من بود." از این روست که  رومن گاری وضعیتی را خلق می کند  که  می توان آن را ماجرا آفرینی و پنهان شدن پشت یک ماسک دو وضعیتی  خود و دیگری نامید.   

 رومَن گاری با نام واقعی  رومَن کاسوف  در 1914 در شهر ویلنو واقع در اوکراین زاده می شود. در 1928  به فرانسه می آید و در کنار مادرش در شهر نیس ساکن می شود. رومن گاری پس از تحصیل در رشته حقوق در 1939 وارد هوا نوردی می شود و یک سال بعد به لندن می رود تا در کنار نیروهای آزاد فرانسوی بر ضد آلمان بجنگد. در فاصله میان ماموریت هایش، رمان " آموزش اروپایی[4] " را در سال 1945 می نویسد که دستور العمل مقاومت لهستانی ها به هنگام اشغال این کشور به وسیله نازی ها قرار می گیرد. رمان در 1945 مورد تقدیر و برنده " جایزه منتقدان [5]" می شود. 

رومن گاری پس از پایان جنگ، به عنوان یک دیپلمات ماموریت های گوناگونی در صوفیا، برن، نیویورک، لاپاز و لوس آنجلس بر عهده می گیرد. در 1956، رمان " ریشه های بهشت[6] " را می نویسد که برنده جایزه گنکور می شود.

در سال های آخر عمر، هنگامی که آثار رومن گاری  رو به سقوط اند و ستاره اقبال نویسنده  در حال افول است، رومن گاری یک شخصیت و یک نویسنده زنده خلق می کند که کسی به جز خواهر زاده اش پل پاولویچ نیست که در برابر رسانه ها خود را امیل آژار و یک نویسنده تازه کار معرفی می کند. رمان او به نام " زندگی در برابر خود" در سال 1975 برنده جایزه گنکور می شود، اما بعدا مشخص می شود که امیل آژار کسی به جز خود رومن گاری نیست و او در واقع با نام دیگری این رمان را نوشته است.

    هر چند صد ها  کاکاسیاه یا برده ادبی در جهان وجود دارند که برای گذران زندگی برای دیگران می نویسند و خود در گمنامی زندگی می کنند، اما گروهی نیز وجود دارند که هنوز در سایه اند، اما برای دولت مردان کتاب و شرح زندگی می نویسند ویا سخن  رانی های شان را تنظیم می کنند. برای اینان  بردگی ادبی رنگ و چهره دیگری  دارد.  و به خود اهل قلم " می گویند. همه امروز می دانند  که سخن رانی های مارشال فیلیپ پِتن در جریان جنگ جهانی دوم را امانوئل برا، سخن رانی های فرانسوا میتران را اریک اورینا و سخن رانی های ژاک شیراک را کریستین آلبانل می نوشته اند.

در پایان، نکته حائز اهمیت تفاوت آشکار میان ایران و دیگر کشور هاست. اگردر غرب  نویسنده یی به نام دیگری رمان می نویسد یا متن سخنرانی یک مقام مسئول را تنظیم می کند، در ایران دانش فروشی می شود و هم چنان که آن نویسنده می گوید: در ایران  بوی نعش علم  است، بوی فلاکت و سیاه روزی علم است، بوی حراج علم و سواد است که جارچی ها در خیابان و جلوی دانشگاه جار می زنند "

·         زنگى ، کاکا ، سیاه پوست negro ـ (1)

ÉCRIVAIN PUBLIC ET PRIVÉ

Le livre de votre vie est ici   Version  mobile

---

[1] Les nègres littéraires

[2] Jean Bruce

[3] OSS117

[4] Éducation européenne

[5] Prix de la Critique

[6] Les Racines du Ciel

[7] Romain Gary - Émile Ajar